De Burd is het eiland ten westen van De Hegewarren. De gebieden zijn enkel ’s zomers met een fietserspontje met elkaar verbonden, maar hebben historisch gezien een sterke band. Sitebuorren, het westelijke deel van de Hegewarren vormde één geheel met De Burd.
Rien van Schaijck, molenaar en bestuurder van Stichting Poldermolens De Lege Midden, kent De Burd goed en vertelt dat elke boer hier vroeger zijn eigen windmolentje op het erf had staan. Hiermee werden de landbouwgronden drooggemalen. Op de Burd staan drie van de vijf historische windmolens die de stichting in eigendom heeft en beheert. Twee daarvan zijn in functie; wanneer het nodig is ondersteunen ze het waterbeheer in het gebied. Rien heeft de dag ervoor nog een hele dag gedraaid in de molen, om het vele water dat gevallen was weg te malen. Bij extreme regenval malen ze ook ’s nachts door. “In het duister van de nacht de molens laten draaien, dat is het mooiste wat er is.”
Zittend in de rietgedekte, achtkantige Borgmolen deelt Rien zijn blik op de toekomst van De Hegewarren. “De waterpeilen moeten echt omhoog in het Lage Midden; anders blijft de bodem dalen en drogen omliggende gebieden steeds verder uit.” Op De Burd is dit al gedaan. Rien heeft de herinrichting van het eiland meegemaakt, die enkele jaren terug werd afgerond. Het noordelijke deel van De Burd is daarbij ingericht als weidevogelgebied en op het zuidelijke deel is extra open water toegevoegd. Vanuit deze ervaring geeft Rien drie adviezen mee voor de gebiedsontwikkeling Hegewarren.
Zijn eerste advies voor het maken van duurzame toekomstplannen: luister naar het landschap. Het landschap geeft aanleiding voor gebruik. Zoals er vroeger op van nature hogere gronden gewoond werd om de voeten droog te houden, zo kun je ook nu naar het landschap kijken om inspiratie te vinden wat voor de toekomst past. “Het landschap vertelt wat mogelijk is, wat handig is en wat passend is.”
Hij wil daarin het bredere perspectief meegeven. “De Hegewarren is slechts één gebied; maar het hele Lage Midden van Friesland zit met de gevolgen van jarenlange dieptebemaling en het zakken van de bodem. Water uit omliggende gebieden stroomt de ‘badkuip’ in, waarmee de nattere klei-, veen- en zandgronden uitdrogen. Kijk dus ook naar het grotere geheel.”
Rien ziet wel een nieuwe inrichting voor zich waarbij de Hegewarren in een noordelijk en zuidelijk deel is verdeeld, met de polderweg als scheiding. Het noordelijke deel zou zomerpolder kunnen zijn, dat ’s winters onder water staan. “Waterberging is immers ook een opgave.” Op het zuidelijke deel zouden enkele boeren een bedrijf kunnen bouwen dat om kan gaan met hogere peilen en nattere gronden.
Zijn tweede advies: laat boeren het gebied vervolgens beheren. “De kloof tussen boeren en natuur is vandaag de dag groot, maar dat is onterecht.” Hij noemt voorbeelden van biologische boeren die goed in staat zijn zowel een bedrijf te runnen als natuurwaarde te behouden. “Ook voor de Hegewarren zou dat een prachtig idee zijn.”
Tot slot geeft hij met nadruk mee: luister naar de mensen in het gebied. “Als je zoals ik 26 jaar in een gebied actief bent, in zomer en winter, overdag en als het nodig is ook ’s nachts; dan ken je het gebied door en door.” De mensen die wonen en werken in en rondom de Hegewarren kennen het gebied en weten dus ook wat nodig is, wat wel en niet werkt.
Nieuwsgierig naar de molens? Hier vind je informatie over de molens die Stichting Poldermolens De Lege Midden beheert.
Wil je meer lezen over de ontstaansgeschiedenis van het landschap van De Burd, Sitebuorren en de Hegewarren? Lees hier wat landschapshistoricus Jeroen Wiersma ontdekte bij het maken van zijn landschapsbiografie.