Op 10 november ging het co-creatieproces Hegewarren van start. Hierin werden onder andere de doelstellingen en randvoorwaarden toegelicht die zijn meegegeven door initiatiefnemers Provincie, Wetterskip en gemeente Smallingerland. Sonja Busch vertegenwoordigt de drie opdrachtgevende partijen. Ze geeft antwoord op vragen van belanghebbenden en belangstellenden die de informatiebijeenkomst bijwoonden of ons mailden.

Hoe zit het met de huidige bewoners van de Hegewarren, hoe zijn zij betrokken?
Voor de huidige bewoners van de Hegewarren is het maken van plannen voor de toekomst van de Hegewarren een ingrijpend proces. Zij worden zo goed mogelijk op de hoogte gehouden en/of zijn onderdeel van het co-creatieteam dat werkt aan de ontwerpvarianten voor het gebied. (Lees hier meer over het co-creatieteam)

Is er duidelijkheid voor de boeren in het gebied?
Op 25 november is een belangrijke stap gezet om meer duidelijkheid te geven aan veehouders in de Hegewarren die in 2018 hebben aangegeven dat ze bereid zijn in gesprek te gaan over verplaatsing als er voor hen geen duurzame toekomst in het gebied is. Provinciale Staten hebben besloten hierover met de betrokkenen in gesprek te gaan en daar financiële middelen voor beschikbaar gesteld. Dit traject loopt parallel aan het co-creatieproces.

Staat het uitkopen van boeren los van de vraag of er een agrarische toekomst in het gebied is?
Ja. Uit het voortraject is gebleken dat dé uitdaging voor het gebied is om een duurzame toekomst te vinden met fors hogere grondwaterstanden. Hogere waterpeilen vragen om een andere agrarische bedrijfsvoering. De huidige boeren zien dat vooralsnog niet zitten en vertrekken liever uit het gebied, mede omdat hier meer speelt dan alleen de veenweideproblematiek. Het is nog niet duidelijk wat de beste inrichting voor de toekomst van de Hegewarren is, dat geven we in dit proces samen vorm; maar het is zeker niet uitgesloten dat er ruimte is voor enkele boeren die uit de voeten kunnen met de hogere waterpeilen. Mede daarom worden de boeren in het co-creatieproces vertegenwoordigd door Willem Tabak.

Is niets doen een variant?
Nee. In de Hegewarren zijn de veenweideproblemen heel tastbaar; het doorzetten van de huidige situatie is niet houdbaar op de langere termijn. Er is ander waterbeheer nodig. Er is hiervoor een bijdrage van het Rijk beschikbaar gesteld. Deze bijdrage moet gebruikt worden om een inrichting met hogere waterpeilen te ontwikkelen.

Hoe zit het precies met het Wetterskip, wat willen zij?
De kosten voor het beheer en onderhoud van de kaden rondom de Hegewarren zijn erg hoog. Er zijn geen randvoorwaarden meegegeven met betrekking tot de kades, maar het Wetterskip wil wel verkennen welke mogelijkheden er zijn om kosten te besparen. Ook wil het Wetterskip verkennen of het uitbreiden van de boezem een kansrijke optie voor de Hegewarren is. (Lees hier meer over doelstellingen en randvoorwaarden van de opdrachtgevers)

De vaarweg is randvoorwaarde om mee te tekenen in de ontwerpvarianten, maar het is dus nog geen gegeven dat er een vaarweg komt?
Klopt. Het is een randvoorwaarde, meegegeven door de Provinciale Staten, dat een eventuele vaarweg in het ontwerpproces wordt meegenomen om te onderzoeken of en hoe een vaarweg in het landschap zou passen en wat de meerkosten hiervan zijn. De opdracht luidt dat bij tenminste één van de varianten een vaarweg in kaart gebracht moet worden.

Het co-creatieteam ontwikkelt de komende tijd drie ontwerpvarianten. De begeleidende bureaus hebben een aanpak voorgesteld waarbij er in het co-creatieteam eerst drie varianten op hoofdlijnen worden geschetst, los van een vaarweg; om vervolgens te kijken in welke varianten een vaarweg zou passen. Dat moet er minimaal één zijn. (Voor een schematisch overzicht van de stappen in het proces m.b.t. de ontwerpvarianten, klik hier.)

Het onderzoek naar nut en noodzaak van een eventuele vaarweg staat buiten het co-creatieproces. Of de vaarweg er komt is aan de politiek, na dit proces.  Alle drie ontwerpvarianten moeten een goede toekomst voor de Hegewarren opleveren, ook zonder vaarweg.

Hoe zit het met de gaswinlocatie en de gasleidingen?
Er lopen zowel leidingen van Vermilion als de Gasunie door het gebied. Vermilion heeft ook een winlocatie in het gebied en heeft tot en met 2040 het recht om gebruik te maken van die locatie. Dit betekent dat de locatie bereikbaar moet blijven tot die tijd. Ook lopen er twee dikke gasleidingen door het gebied achter hotel Ie-sicht. De vraag is gesteld of beide leidingen nodig blijven de komende jaren. Hierover zal navraag worden gedaan bij de Gasunie. We moeten vooralsnog rekening houden met de gasleidingen en de winlocatie in de toekomstplannen voor de Hegewarren.

Hoe zit het met de uitkoop van boeren en hun stikstofrechten?
Bij aankoop van agrarische bedrijven gebeurt dit inclusief de milieuvergunning en de daaraan gekoppelde stikstofrechten. Vooralsnog is er geen markt waarin stikstof verhandeld kan worden en zijn rechten niet extern te salderen.

De provincie heeft een recreatiewoning op De Burd opgekocht. Hoe zit dat?
Deze woning stond te koop en de voormalige eigenaar kon de woning lange tijd niet verkopen vanwege de mogelijkheid van een vaarweg. De eigenaar heeft de provincie gevraagd of de provincie de woning wilde kopen. De provincie heeft de woning gekocht. Na de gebiedsontwikkeling zal blijken of een nieuwe vaarweg een optie is en wat de impact daarvan is op (de bereikbaarheid) van deze woning. Als de optie van een vaarweg er is, dan hoeft de overheid de woning niet alsnog te verwerven. Als er geen vaarweg komt en/of dit geen impact op de woning heeft, zal de woning t.z.t. weer verkocht worden.

Is er voldoende aandacht voor de economie van de omgeving? De ‘businesscase’ van het gebied mag duidelijker naar voren komen.
Dit is inderdaad een belangrijk punt. Vooraf is geen uitvoeringsbudget beschikbaar gesteld en het is zelfs de bestuurlijke wens om een ‘vliegwiel’ te creëren en een deel van de investering voor aankoop van de Hegewarren weer vrij te spelen en in te zetten in andere veenweidegebieden. Een goede businesscase onderbouwt bijdragen van partijen voor de realisatie en maakt toekomstplannen haalbaarder en kansrijker. Bij het bedenken van de ontwerpvarianten kijken we daarom ook naar kosten en baten (financieel, maar ook maatschappelijk). Carolien van der Ziel van Royal HaskoningDHV is bij het proces betrokken om te rekenen aan de ideeën die het co-creatieteam bedenkt.

Is het ophogen van grond een oplossing voor de Hegewarren?
In omliggende gebieden is dit eerder wel geprobeerd, maar het veen ‘vervliegt’ snel waardoor de grondbalans al snel niet meer klopt. Wel is het een optie om het gebied met andere materiaal op te hogen (bijvoorbeeld klei).

Kan de politiek straks nog een veto uitspreken over de plannen die we maken?
De politiek (Provinciale Staten, het algemeen bestuur van het Wetterskip en de raad van gemeente Smallingerland) maakt de definitieve keuze over de toekomst van het gebied. Maar de verwachting is dat de politiek in de besluitvorming meeweegt wat het draagvlak is voor de plannen. Hoe groter de meerwaarde van de ontwerpvarianten en het draagvlak ervoor, hoe kansrijker dat dit de richting voor de toekomst wordt.

Wanneer kunnen we eerste resultaten verwachten?
Het co-creatieproces zal eind maart 2021 worden afgerond; het co-creatieteam deelt dan drie ontwerpvarianten. De politiek zal op basis van deze ontwerpvarianten vervolgens keuzes moeten maken voor de toekomst van de Hegewarren. Na de besluitvorming volgt de uitwerking van de plannen. Voordat er daadwerkelijk een schop in de grond wordt gezet, zijn we drie tot vijf jaar verder.

Heb je ook een vraag of mis je een antwoord? Laat het ons weten via [email protected].